Je kent het misschien wel: je loopt al een tijd rond met een terugkerend patroon. In relaties. In je werk. In hoe je jezelf steeds saboteert op het moment dat je juist dichterbij komt bij wat je wilt.
Je hebt erover gepraat, over nagedacht, gejournald, misschien zelfs gecoacht. En toch… het lijkt alsof je ergens iets over het hoofd ziet.
Dat is precies waar systemisch werk binnenkomt.
Niet via het hoofd, maar via het ervaren.
Verschillende termen
Er worden verschillende termen gebruikt om dit werk aan te duiden, die bijna synoniemen zijn, maar soms in een iets andere context worden gebruikt.
- Systemisch werk
Overkoepelende term voor het werken met systemen (familie, organisatie, innerlijke delen, etc.). Wordt vaak gebruikt door professionals om het hele werkveld aan te duiden. - Opstellingenwerk
Meer informeel en praktijkgericht. Wordt vaak gebruikt door mensen die ervaring hebben met het werk, of om het juist toegankelijker en minder ingewikkeld te laten klinken. - Systemische opstellingen
Een combinatie van de bovenstaande twee termen, wat de nadruk legt op het feit dat de opstelling onderdeel is van systemisch werk. Veel gebruikt in trainingscontexten. - Constellaties (afkomstig van het Engels: constellations)
Soms zie je deze term terug in internationale context of Engelstalige settings: Family Constellations, Systemic Constellations.
Systemisch werk in het kort
Systemisch werk is een manier om inzicht te krijgen in de vaak onzichtbare dynamieken die ons gedrag, onze keuzes en zelfs ons gevoel van rust of onrust beïnvloeden. Het uitgangspunt is simpel: we maken allemaal deel uit van grotere systemen, zoals ons familiesysteem, een werkorganisatie, of een cultureel veld. Binnen die systemen bestaan er ordeningen, verbondenheden en verstrikkingen die we vaak onbewust meedragen.
In opstellingenwerk breng je zo’n systeem letterlijk ‘in beeld’. Je zet mensen of objecten neer die elementen uit dat systeem representeren. Dat kan een ouder zijn. Een blokkade. Een verlangen. Een keuze. Of zelfs een aspect van jezelf.
Wat er vervolgens gebeurt, is moeilijk om op een logische manier uit te leggen en precies daarom kan het zo krachtig zijn.
Je ervaart. Je kijkt. Je voelt. En ineens wordt iets wat je al jaren met je meedraagt, zichtbaar op een heel nieuwe manier.
Verschillende vormen van opstellingen
Er zijn meerdere vormen van opstellingen, elk met een eigen toepassing en setting. Hieronder een paar veelvoorkomende varianten:
- Familieopstellingen
De bekendste vorm. Hierbij kijk je naar het familiesysteem van herkomst. Thema’s die hier vaak aan bod komen zijn loyaliteit, ouder-kind dynamieken, en het overnemen van lasten van eerdere generaties. - Keuzeopstellingen
Handig als je tussen twee (of meer) opties staat. Je stelt bijvoorbeeld jouw verschillende keuzes op en ervaart hoe jouw systeem op elk reageert. - Organisatieopstellingen
Gericht op werksituaties, teams of ondernemingen. Je onderzoekt bijvoorbeeld jouw plek in een team, de relatie met je missie, of de onderstroom in een organisatie. - Tafelopstellingen
Een 1-op-1 variant waarbij met poppetjes, papiertjes of andere materialen wordt gewerkt. Ideaal als je liever in een intieme setting werkt of niet meteen in een groep wilt stappen.
Daarnaast zijn er creatieve en thematische vormen waarin je bijvoorbeeld jouw blokkade opstelt en in gesprek gaat met dat deel. Of waarin je het creatieproces zelf opstelt en onderzoekt waar de energie stroomt en waar niet.
Het bijzondere is: wat je ook opstelt, het systeem laat vaak precies zien wat gezien wil worden.
Vier rollen in een opstelling
In een opstelling zijn er grofweg vier rollen: de vraagsteller, de facilitator, de representant en de observator. Elke rol draagt op een eigen manier bij aan het geheel en heeft ook zijn eigen waarde.
- De vraagsteller brengt een thema in, vaak een vraag of verlangen waar helderheid over nodig is.
- De facilitator begeleidt het proces, bewaakt de bedding en helpt het systemisch veld zich te ontvouwen.
- De representant word je gevraagd om een rol in het systeem van de vraagsteller aan te nemen, bijvoorbeeld een ouder, een keuze, of een blokkade. Vaak word je niet zomaar gekozen; iets in die rol resoneert met iets in jou, waardoor je als representant óók inzichten kunt opdoen over je eigen proces.
- De observator. Iemand die aanwezig is, maar die (in die ronde) geen actieve rol heeft. Soms zijn er simpelweg meer mensen dan representanten nodig. Of iemand voelt dat het genoeg is om alleen te kijken. Ook dat is onderdeel van het veld. Want zelfs in het stille aanschouwen kunnen patronen, gevoelens of herkenning opkomen die je verder brengen dan je vooraf had kunnen bedenken.
Niet zweverig, wel diep
Als je dit voor het eerst hoort, klinkt het misschien abstract. Of zelfs een beetje vreemd.
Heel begrijpelijk. Dit is echt zo’n vorm van werk die je pas echt snapt door het zelf te ervaren.
Er hoeft niks ‘gefixed’ te worden. Je hoeft het niet te begrijpen.
Je hoeft alleen te kijken. Te voelen. Te volgen wat er in jou gebeurt als je naar het systeem kijkt. Door het zien en ervaren wat er gebeurt kan er al voor zorgen dat je weet waarom jij in een bepaald patroon vast zit en hoe je dit kan doorbreken.
Een persoonlijk voorbeeld
Een van de vele manieren waarop ik het heb toegepast is met onderhuurders kiezen. Na een aantal 1ste gesprekken schrijf ik de namen van verschillende potentiële onderhuurders op verschillende papiertjes en vouw deze dicht. Daar na schud ik ze door elkaar, zodat ik niet weet op welk papiertje welke naam staat. Ik doe er dan een tafel opstelling mee. Het wordt dan vrij snel duidelijk welke ik een positief gevoel heb, slecht of neutraal. Daarna vouw de blaadjes open en kijk ik welke namen erbij staan. Het merkwaardige is dat als ik de blaadjes weer dichtvouw en de opstelling een tweede keer doe, dat precies dezelfde blaadjes. Weer zelfde gevoel geven.
Nieuwsgierig?
Er zijn veel manieren om kennis te maken met opstellingenwerk. In groepsverband of 1-op-1. In stilte of in gesprek. Met representanten of met objecten op tafel.
Ik bied zelf verschillende vormen aan subtiel afgestemd op waar jij bent in je proces. Maar bovenal: ik moedig je aan om het ergens te ervaren. Want pas dan weet je of het iets voor jou is.
En wie weet…
Wordt iets wat altijd zwaar voelde, wordt ineens licht.
Worstel je met het maken van keuzes die écht bij je passen? Bij Three Swords Coaching helpen we je om je intuïtie te versterken en beslissingen te nemen die resoneren met wie je werkelijk bent.
